Cascara Sagrada (tên khoa học Rhamnus purshiana hoặc Frangula purshiana) là vỏ cây khô của một loài cây cao 6–12 m mọc ở vùng Tây Bắc Mỹ (Washington, Oregon, Bắc California). Người Tây Ban Nha gọi nó là “cáscara sagrada” – nghĩa là “vỏ thánh” – vì người bản địa (Quinault, Makah, Klallam…) đã dùng hàng trăm năm như vị thuốc nhuận tràng mạnh nhất để trị táo bón kinh niên và làm sạch ruột trước khi nhịn ăn nghi lễ.
Từ năm 1877 đến 2002, Cascara Sagrada từng nằm trong Dược điển Hoa Kỳ (USP) như thuốc nhuận tràng kích thích (stimulant laxative) chính thức. Hiện nay vẫn được dùng rộng rãi ở Mỹ, châu Âu và một số nước châu Á dưới dạng thực phẩm bổ sung.
Những bệnh lý mà Cascara Sagrada thường được dùng để hỗ trợ
Dựa trên kinh nghiệm dân gian và nghiên cứu dược lý:
- Táo bón mạn tính (đặc biệt loại táo bón do giảm nhu động ruột)
- Táo bón sau sinh, sau phẫu thuật, ở người già nằm liệt giường
- Làm sạch ruột trước khi nội soi đại tràng hoặc chụp X-quang bụng
- Hỗ trợ điều trị trĩ ngoại, nứt kẽ hậu môn (giảm đau khi đi ngoài)
- Một số trường hợp hội chứng ruột kích thích (IBS-C) có ưu thế táo bón.
Cơ chế chính: vỏ khô chứa 8–10 % anthraquinone glycoside (cascaraside A, B, C, D, aloina, emodin). Sau khi vào ruột kết, vi khuẩn chuyển chúng thành dạng hoạt động → kích thích mạnh nhu động ruột, tăng tiết nước và điện giải → đi ngoài mềm sau 6–12 giờ.
Các cách sử dụng phổ biến và an toàn
Trà vỏ Cascara Sagrada (cách truyền thống)
- 1–2 g vỏ khô đã ủ ít nhất 1 năm (rất quan trọng!) cho 150 ml nước sôi
- Hãm 10–15 phút, lọc bã
- Uống 1 lần duy nhất vào buổi tối trước khi ngủ
- Tác dụng xuất hiện sau 6–12 giờ.
Viên nén hoặc viên nang chuẩn hóa
- Tương đương 200–400 mg vỏ khô đã ủ (chứa 10–25 mg cascaroside)
- Uống 1 viên buổi tối, không quá 7–10 ngày liên tục.
Cồn thuốc (tincture 1:5)
- 2–5 ml pha nước ấm, uống buổi tối.
Thời gian dùng tối đa: chỉ 7–10 ngày liên tiếp. Nghỉ ít nhất 2–3 tuần trước khi dùng lại.
Cảnh báo bắt buộc và chống chỉ định tuyệt đối
- Phụ nữ có thai và cho con bú: tuyệt đối không dùng (có thể gây sảy thai hoặc co bóp tử cung)
- Trẻ em dưới 12 tuổi: không dùng
- Người bị tắc ruột, viêm ruột thừa, viêm loét đại tràng, bệnh Crohn, viêm đại tràng loét: nguy cơ thủng ruột
- Đau bụng không rõ nguyên nhân, mất nước nặng, mất cân bằng điện giải: không dùng
- Không dùng liên tục quá 10 ngày (nguy cơ lệ thuộc nhuận tràng, mất kali nghiêm trọng)
- Người đang dùng thuốc lợi tiểu mạnh, digoxin, corticosteroid: tăng nguy cơ hạ kali máu.
Tác dụng phụ và dị ứng
Khi dùng đúng liều ngắn ngày (≤ 7 ngày):
- Chuột rút bụng, tiêu chảy (nếu liều cao)
- Nước tiểu chuyển màu vàng nâu hoặc đỏ (hiện tượng bình thường do anthraquinone)
- Mất kali nhẹ nếu dùng quá 5–7 ngày.
Khi lạm dụng kéo dài (> 2 tuần liên tục):
- Hội chứng lười ruột (ruột mất khả năng tự co bóp)
- Hạ kali máu nghiêm trọng → loạn nhịp tim
- Tổn thương gan hiếm gặp (đã có báo cáo khi dùng quá liều hàng tháng).
Dị ứng (rất hiếm):
- Phát ban, ngứa, khó thở → ngừng ngay và đến bệnh viện.
Tương tác thuốc cần biết
- Tăng thải kali khi dùng cùng thuốc lợi tiểu quai hoặc thiazide
- Tăng độc tính của digoxin khi hạ kali
- Làm giảm hấp thu các thuốc uống cùng (uống cách ít nhất 2 giờ).
Cách chọn và bảo quản Cascara Sagrada chất lượng
- Phải là vỏ đã ủ ít nhất 1 năm (fresh bark chứa anthrone gây nôn mửa và tiêu chảy dữ dội)
- Màu nâu đỏ sẫm, mùi thơm đặc trưng, không có mùi hắc khó chịu
- Chỉ mua sản phẩm có ghi rõ “aged bark” hoặc “cascara sagrada aged 1 year”
- Bảo quản nơi khô ráo, kín, tránh ánh nắng; dùng trong 24 tháng.
Kết luận
Cascara Sagrada là một trong những thuốc nhuận tràng kích thích mạnh nhất và hiệu quả nhất mà thiên nhiên ban tặng. Khi dùng đúng liều, đúng thời gian (tối đa 7–10 ngày), nó giúp giải quyết táo bón kinh niên rất nhanh và sạch sẽ. Tuy nhiên, đây là vị thuốc cực mạnh, không được dùng tùy tiện, đặc biệt tuyệt đối cấm ở phụ nữ mang thai, trẻ em và người có bệnh lý đường ruột. Lạm dụng kéo dài có thể gây lệ thuộc và tổn thương nghiêm trọng. Hãy luôn dùng ngắn ngày, uống nhiều nước và bổ sung điện giải khi cần.
Nguồn tham khảo
- American Botanical Council – Cascara Sagrada Monograph (2020)
https://www.herbalgram.org/resources/herbalgram/herbs/cascara-sagrada/ - Brinker, Francis. Herb Contraindications and Drug Interactions, 4th ed. (2010) – mục Rhamnus purshiana
- European Medicines Agency – Assessment report on Rhamnus purshiana (2016)
https://www.ema.europa.eu/en/documents/herbal-report/final-assessment-report-rhamnus-purshiana-dc-cortex_en.pdf
Lưu ý: Thông tin trong bài viết này mang tính chất tham khảo. Luôn tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi bắt đầu bất kỳ phương pháp điều trị nào, đặc biệt là sử dụng thảo dược hoặc thay đổi lối sống.
