Chảy máu là một trong những tình trạng phổ biến nhất khi xảy ra chấn thương, từ vết cắt nhỏ đến vết thương nghiêm trọng. Việc xử lý chảy máu đúng cách không chỉ giúp ngăn ngừa mất máu mà còn giảm nguy cơ nhiễm trùng và các biến chứng khác. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu các bước cụ thể để kiểm soát chảy máu, các kỹ thuật sơ cứu cần thiết và khi nào cần tìm kiếm sự trợ giúp y tế chuyên nghiệp.
Đánh Giá Tình Hình và Đảm Bảo An Toàn
Trước khi tiếp cận người bị thương, điều quan trọng nhất là đảm bảo an toàn cho bản thân và nạn nhân. Nếu hiện trường có nguy hiểm (như giao thông, lửa, hoặc các vật sắc nhọn), hãy đảm bảo khu vực an toàn trước khi tiến hành sơ cứu. Nếu bạn không chắc chắn về mức độ an toàn, hãy gọi ngay cho dịch vụ y tế khẩn cấp và chờ hướng dẫn.
– Kiểm tra mức độ chảy máu: Xác định xem máu chảy ra từ vết thương là động mạch (máu phun mạnh, có nhịp), tĩnh mạch (máu chảy đều, không phun), hay mao mạch (máu rỉ chậm). Chảy máu động mạch là nghiêm trọng nhất và cần được xử lý ngay lập tức.
– Đeo găng tay y tế: Nếu có sẵn, hãy sử dụng găng tay y tế hoặc túi nhựa sạch để tránh tiếp xúc trực tiếp với máu, giảm nguy cơ lây nhiễm bệnh.
Áp Lực Trực Tiếp Lên Vết Thương
Phương pháp hiệu quả nhất để dừng chảy máu là áp lực trực tiếp lên vết thương. Điều này giúp làm chậm hoặc ngăn chặn dòng máu chảy ra từ vết thương.
– Sử dụng vật liệu sạch: Lấy một miếng vải sạch, băng gạc, hoặc khăn tay (nếu không có sẵn băng gạc, một chiếc áo sạch cũng có thể được sử dụng). Đặt trực tiếp lên vết thương và ấn mạnh bằng tay.
– Giữ áp lực liên tục: Duy trì áp lực trong ít nhất 5-10 phút mà không thả ra để kiểm tra. Việc thả áp lực quá sớm có thể làm máu chảy trở lại.
– Thêm lớp băng nếu cần: Nếu máu thấm qua lớp băng đầu tiên, không tháo bỏ mà đặt thêm một lớp băng khác lên trên và tiếp tục ấn.
Lưu ý: Không sử dụng các vật liệu dễ bong tróc như bông gòn trực tiếp trên vết thương hở, vì chúng có thể dính vào vết thương và gây khó khăn khi làm sạch sau này.
Nâng Cao Vùng Bị Thương
Nếu có thể, nâng cao vùng bị thương lên trên mức tim để giảm lưu lượng máu đến khu vực đó. Điều này đặc biệt hữu ích với các vết thương ở tay, chân hoặc các chi.
– Ví dụ: Nếu vết thương ở tay, nâng tay lên cao hơn vai. Nếu ở chân, đặt nạn nhân nằm xuống và nâng chân lên khoảng 30 cm (nếu không nghi ngờ gãy xương).
– Lưu ý: Không nâng cao vùng bị thương nếu nghi ngờ có gãy xương hoặc tổn thương cột sống, vì điều này có thể làm tình trạng tồi tệ hơn.
Sử Dụng Điểm Áp Lực
Nếu áp lực trực tiếp không đủ để kiểm soát chảy máu, đặc biệt trong trường hợp chảy máu động mạch, bạn có thể sử dụng kỹ thuật điểm áp lực. Đây là các vị trí trên cơ thể nơi mạch máu lớn nằm gần bề mặt da, và việc ấn vào các điểm này có thể làm chậm lưu lượng máu đến khu vực bị thương.
Các điểm áp lực phổ biến:
– Đối với cánh tay: Ấn vào động mạch cánh tay (nằm ở mặt trong của cánh tay, giữa vai và khuỷu tay).
– Đối với chân: Ấn vào động mạch đùi (nằm ở vùng bẹn, giữa háng và xương chậu).
– Cách thực hiện: Dùng ngón tay hoặc lòng bàn tay ấn mạnh vào điểm áp lực trong khi vẫn duy trì áp lực trực tiếp lên vết thương.
Băng Bó Vết Thương
Sau khi máu đã ngừng chảy hoặc giảm đáng kể, băng bó vết thương để bảo vệ và giữ áp lực.
– Sử dụng băng gạc vô trùng: Đặt một miếng gạc sạch lên vết thương và quấn băng cuộn xung quanh. Đảm bảo băng đủ chặt để duy trì áp lực nhưng không quá chặt đến mức làm cản trở lưu thông máu.
– Kiểm tra lưu thông máu: Sau khi băng bó, kiểm tra các dấu hiệu như ngón tay hoặc ngón chân có lạnh, tím tái, hoặc mất cảm giác không. Nếu có, nới lỏng băng ngay lập tức.
Sử Dụng Garô (Tourniquet) Trong Trường Hợp Khẩn Cấp
Garô chỉ nên được sử dụng trong các trường hợp chảy máu nghiêm trọng không thể kiểm soát bằng các phương pháp trên, chẳng hạn như vết thương ở chi với máu phun mạnh. Sử dụng garô không đúng cách có thể gây tổn thương mô hoặc mất chi, vì vậy hãy thận trọng.
Cách sử dụng garô:
– Sử dụng một dây đai rộng (như dây garô y tế hoặc vải rộng) và quấn quanh chi, cách vết thương khoảng 5-10 cm về phía gần tim.
– Siết chặt cho đến khi máu ngừng chảy.
– Ghi lại thời gian đặt garô (ví dụ, viết lên da nạn nhân) để đội y tế biết thời gian garô được áp dụng.
– Lưu ý: Không tháo garô sau khi đã đặt, trừ khi có nhân viên y tế chuyên nghiệp chỉ định.
Theo Dõi và Ngăn Ngừa Sốc
Mất máu nhiều có thể dẫn đến tình trạng sốc, một tình trạng nguy hiểm khi cơ thể không nhận đủ oxy. Các dấu hiệu của sốc bao gồm:
– Da nhợt nhạt, lạnh, ẩm.
– Mạch nhanh, yếu.
– Thở nhanh, nông.
– Lú lẫn hoặc mất ý thức.
Cách xử lý:
– Đặt nạn nhân nằm xuống, nâng chân lên khoảng 30 cm (trừ khi nghi ngờ tổn thương cột sống).
– Giữ nạn nhân ấm bằng cách đắp chăn hoặc áo khoác.
– Không cho nạn nhân ăn hoặc uống bất cứ thứ gì.
– Gọi cấp cứu ngay lập tức.
Khi Nào Cần Tìm Sự Trợ Giúp Y Tế
Không phải mọi trường hợp chảy máu đều có thể xử lý tại chỗ. Hãy gọi cấp cứu hoặc đưa nạn nhân đến cơ sở y tế ngay nếu:
– Máu phun mạnh hoặc không ngừng sau 10-15 phút áp lực.
– Vết thương sâu, rộng, hoặc có dị vật cắm vào.
– Nạn nhân có dấu hiệu sốc hoặc mất ý thức.
– Vết thương ở vùng nhạy cảm như mặt, cổ, hoặc ngực.
– Có nguy cơ nhiễm trùng (vết thương bẩn, do động vật cắn, hoặc do vật rỉ sét).
Phòng Ngừa Nhiễm Trùng Sau Khi Cầm Máu
Sau khi kiểm soát được chảy máu, việc ngăn ngừa nhiễm trùng là rất quan trọng.
– Rửa tay sạch: Trước và sau khi xử lý vết thương, rửa tay bằng xà phòng và nước sạch.
– Làm sạch vết thương: Nếu có thể, rửa vết thương bằng nước sạch hoặc dung dịch muối sinh lý để loại bỏ bụi bẩn. Không sử dụng cồn hoặc hydrogen peroxide trực tiếp lên vết thương hở vì có thể gây tổn thương mô.
– Theo dõi dấu hiệu nhiễm trùng: Đỏ, sưng, nóng, hoặc có mủ ở vết thương là dấu hiệu cần đi khám bác sĩ ngay.
Chuẩn Bị Sẵn Sàng Cho Tình Huống Khẩn Cấp
Để sẵn sàng xử lý các tình huống chảy máu, hãy chuẩn bị một bộ sơ cứu tại nhà, nơi làm việc, hoặc trong xe hơi. Bộ sơ cứu cơ bản nên bao gồm:
– Băng gạc vô trùng, băng cuộn.
– Găng tay y tế.
– Dụng cụ garô (nếu được đào tạo cách sử dụng).
– Dung dịch muối sinh lý để rửa vết thương.
– Băng keo y tế và kéo sạch.
Ngoài ra, tham gia các khóa học sơ cứu cơ bản do các tổ chức như Hội Chữ thập đỏ tổ chức sẽ giúp bạn tự tin hơn khi đối mặt với các tình huống khẩn cấp.
Kết Luận
Việc biết cách xử lý và ngăn chặn chảy máu do chấn thương là kỹ năng quan trọng mà bất kỳ ai cũng nên nắm vững. Từ việc áp lực trực tiếp, nâng cao vùng bị thương, đến sử dụng garô trong trường hợp nghiêm trọng, mỗi bước đều đóng vai trò quan trọng trong việc cứu sống nạn nhân và ngăn ngừa biến chứng. Hãy luôn bình tĩnh, đánh giá tình hình cẩn thận, và không ngần ngại tìm kiếm sự trợ giúp y tế khi cần thiết. Với sự chuẩn bị và kiến thức đúng đắn, bạn có thể tạo ra sự khác biệt trong những tình huống khẩn cấp.